Κεντρική Σελίδα

Πτερούντα Λέσβου

Ιστορία του Χωριού

Πρόεδροι Κοινότητας

Δημοτικό Σχολείο

Ντοπιολαλιές

Ευριπίδης Κουτλίδης

Ο Γάμος στο Χωριό μας

Ραφαήλους η Κούνους

Το Πανηγύρι του Αι- Γιάννη

Μια πραγματική ιστορία

Φωτογραφικά Στιγμιότυπα

Πτερούντα

Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ

Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ
Αναμφίβολα, τα ήθη και έθιμα, οι συνήθειες ακόμα οι διάφορες δοξασίες, γύρω από κάθε γεγονός και εκδήλωση της προσωπικής και κοινωνικής ζωής, είναι λίγο πολύ κοινά σε κάθε τόπο.Όμως κάθε νησί, κάθε πόλη, κάθε χωριό, πέρα απ’ αυτά έχει και τα δικά του έθιμα,παρουσιάζει και τα δικά του στοιχεία, τα οποία όλα μαζί συνθέτουν και αποτελούν μια ξεχωριστή αντίληψη, καθρεφτίζουν την πολιτιστική ανάπτυξη και ταυτότητα κάθε τόπου, που αξίζει κανείς να ασχοληθεί και να μελετήσει.Πιο κάτω θ’ ασχοληθώ και θα προσπαθήσω να παραθέσω όσο το δυνατό πιο ζωντανά και παραστατικά τα έθιμα του χωριού μας για το γάμο, απ’ όσα στοιχεία μπόρεσα να συγκεντρώσω και να επεξεργαστώ. Κατέβαλα προσπάθειες να μαζέψω όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες από διάφορες πηγές αλλά αυτό δεν ήταν τόσο εύκολο γιατί και χρόνο περισσότερο δεν μπόρεσα να διαθέσω, αλλά και γενικά η όλη διαδικασία γύρω από το γάμο έχει ατονήσει στην εποχή μας, με συνέπεια να γίνεται δύσκολη η συλλογή των στοιχείων που μας ενδιαφέρουν.

Πριν από το γάμο επικρατεί ο θεσμός της προξενιάς, που βρίσκεται φυσικά σε άμεση σχέση με το συνοικέσιο. Ο προξενητής, όπως λέγεται αυτός που μεσολαβεί για την ένωση των δυο ατόμων, ο άνδρας ή γυναίκα, αφού αποκτήσει την εμπιστοσύνη της ενδιαφερόμενης οικογένειας του νέου ή της νέας κάνει τις σχετικές προτάσεις προς την άλλη οικογένεια. Το πρόσωπό αυτό που συνήθως είναι άνθρωπος με πείρα (γέρος ή γριά) προβαίνει ακόμα πολλές φορές σε μαγικές ενέργειες πηγαίνοντας σε τόπους, πέρα απ’ τις αλλεπάλληλες προσπάθειες του, να πετύχει η αποστολή του. Η πρόταση γα το συνοικέσιο γίνεται απ’ τους γονείς της κόρης. Η σχετική διαδικασία που ακολουθεί παίρνει τη μορφή συμφωνίας ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη, δηλαδή όταν δέχονται οι οικογένειες τις προτάσεις ακολουθούσε η συζήτηση για την προίκα. Εφόσον βέβαια η οικογένεια κυρίως της κόρης είχε και άλλα παιδιά Έτσι λοιπόν τη βραδιά που έχει καθοριστεί να γίνει η συζήτηση οι γονείς της νέας και οι άλλοι στενοί συγγενείς της οικογένειας, όταν σκοτεινιάσει και αφού ανάψουν το «φανάρι», γεμίζουν καλάθι με ξηρούς καρπούς (ούζο, λουκούμια κ.ά.) και ξεκινούν για το σπίτι του γαμπρού να πάρουν το «λόγο». Μόλις φτάσουν, αφού καλησπερίσουν σαν ξένοι και πούνε διάφορες κουβέντες στη συνέχεια θ’ ανοίξουν συζήτηση «ξέρετε για ποιο λόγο ήρθαμε στο σπίτι σας», ενώ η οικογένεια του νέου ήξερε, έλεγε «όχι». «Ήρθαμε λοιπόν γι’ αυτό κι αυτό». Μετά θα μιλήσουν για τη λεγόμενη προίκα. Ο θεσμός της προίκας περιλαμβάνει εκτός από τα ακίνητα (σπίτια, κτήματα κ.ά.) ρουχισμό, οικιακά σκεύη κι έπιπλα.. Εκτός απ’ την προίκα δινόταν στους μελλονύμφους απ’ τους γονείς τους και άλλα δώρα (χρυσαφικά κ.ά.).
Στη βυζαντινή εποχή επικράτησε η συνήθεια να γίνονται τα λεγόμενα «προικώα» δηλ. έγγραφα. Σήμερα τα λέμε προικοσύμφωνα. Η σύνταξη αυτών γίνεται μπροστά σε μάρτυρες, αρχίζοντας με επίκληση στο θεό και τελειώνοντας με ένορκη επιβεβαίωση. Σήμερα, βέβαια οι
πράξεις αυτές παίρνουν τη νομική σφραγίδα, γιατί στα γίνονται στα γνωστά συμβολαιογραφεία.
Σε περίπτωση λοιπόν που οι δυο πλευρές συμφωνούν τότε βάζουν στο στόμα του γαμπρού ένα λουκούμι. Τότε ο γαμπρός σηκώνεται και φιλάει το χέρι του πεθερού και της πεθεράς.
Συγχρόνως κάποιος στενός συνεργάτης μέσα απ’ το σπίτι της νύφης η οποία
περιμένει εκεί με άλλους συγγενείς της και λέει: «τέλειωσε η δουλειά».
Τότε η νύφη δίνει μαντήλι με λεφτά, το λεγόμενο «μπαξίσι».
Προκαταρκτικό στάδιο του γάμου είναι ο αρραβώνας, όπως ονομάζεται λαϊκά η ληστεία. Με τη μεσιτεία δηλ. του προξενητή και την τελική συμφωνία των ενδιαφερομένων οικογενειών, δίνεται ο υποχρεωτικός λόγος «ο τίμιος λόγος» και ορίζονται έπειτα τα σχετικά με το γάμο (ημέρα τέλεσης κ.ά.). Κατά τον αρραβώνα οι μελλόνυμφοι περνούν τις λεγόμενες «βέρες» που είναι ενδεικτικά στοιχεία της ένωσης των δυο νέων. Έτσι επισημοποιείται πια η συμφωνία ανάμεσα στις οικογένειες του γαμπρού και της νύφης για το γάμο των παιδιών τους.
Αρχίζει έτσι η διαδικασία του αρραβώνα ή του κεράσματος της νύφης όπως λέγεται και που συνήθως γίνεται Κυριακή. Εν τω μεταξύ από την Τετάρτη η οικογένεια της νύφης στέλνει τις κότες και τα γλυκά στο σπίτι του γαμπρού. Την Κυριακή από νωρίς αρχίζουν οι προετοιμασίες για το στόλισμα του σπιτιού της κόρης και το φτιάξιμο των γλυκών (το πατροπαράδοτο κουφέτο κ.ά.) μεζέδων (κεφτεδάκια, ντολμαδάκια κ.ά). Πάλι ο γαμπρός και οι στενοί συγγενείς του αφού σκοτεινιάσει πηγαίνουν με φανάρι στο σπίτι της νύφης. Επικρατούσε η εξής δοξασία: αν το φανάρι ήταν καλοπλυμένο και το φιτίλι καινούριο κι έσβηνε στο δρόμο ήταν κακό σημάδι και σήμαινε ότι θα χαλάσει η δουλειά. Ακόμα σε κάθε επίσημη γιορτή καθώς και σε ονομαστικές γιορτές των στενών συγγενών οι δυο οικογένειες ανταλλάσσουν επισκέψεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι αν κατά τη διάρκεια του αρραβώνα γίνει καμιά παρεξήγηση η νύφη και η οικογένεια της είναι που πρέπει να υποκύψει και να προσπέσει. Ένα σημείο που ανάμεσα σε άλλα δείχνει την κατωτερότητα της γυναίκας απέναντι στον άνδρα, γεγονός που σήμερα ατονεί ολοένα.
Ο γάμος αποτελεί το τελευταίο στάδιο των προετοιμασιών. Από τους μεσαιωνικούς χρόνους έχει επικρατήσει να τελείται την Κυριακή. Έτσι από τη Δευτέρα αρχίζουν οι προετοιμασίες στις δυο οικογένειες που συνοδεύονται από ειδικά έθιμα,
με θρησκευτικό, μαγικό και συμβολικό ακόμα περιεχόμενο.
Απ’ τα πιο σημαντικά στάδια για την προετοιμασία του γάμου είναι τα ακόλουθα:
α. Η ετοιμασία των ψωμιών (κολίτσια) και γλυκών (κουφέτο, μπακλαβάς, μπλατζέτα κ.ά.).
β. Η προετοιμασία και η υπογραφή του προικοσύμφωνου.
γ. Η έκθεση της προίκας της νύφης (κεντήματα, πλεκτά κ.ά.).
δ. Το στόλισμα του νυφικού δωματίου.
ε. Το στόλισμα των μελλονύμφων.
Μια βδομάδα λοιπόν πριν την τέλεση του μυστηρίου αρχίζει το στόλισμα του σπιτιού της νύφης. Επίσης η οικογένεια της κόρης ετοιμάζει τα δώρα τα λεγόμενα «δοσιμιά» και τα πατροπαράδοτα γλυκά όπως προανέφερα για την οικογένεια του γαμπρού και τον κουμπάρο.
Την Παρασκευή το απόγευμα αρχίζει το στρώσιμο του νυφικού κρεβατιού, πάνω στο οποίο τοποθετούν και τα διάφορα πλεκτά και άλλα δώρα. Στο στρώσιμο παρευρίσκονται κατά παράδοση λεύτερες κοπέλες, οι στενοί συγγενείς καθώς και οι καλεσμένοι. Στο τέλος είναι  συνήθεια να ρίχνουν ένα αγοράκι πάνω στο κρεβάτι για να είναι αγόρι το πρώτο παιδί..
Από το Σάββατο πια το απόγευμα τελειώνουν οι προετοιμασίες και ήδη το σπίτι των  μελλονύμφων είναι έτοιμο και αρχίζει το φτιάξιμο των πατροπαράδοτων μεζέδων.
Την Κυριακή το μεσημέρι με τη συνοδεία της μουσικής που παίζει παραδοσιακά τραγούδια πηγαίνουν τα γλυκά και τα «δοσιμιά» στο σπίτι του γαμπρού και στον κουμπάρο. Αφού φτάσουν θα πάρουν την προίκα του γαμπρού. Έτσι φορτώνουν ένα μουλάρι με χαμαλιά στολισμένο και με ένα τριαντάφυλλο στο κεφάλι και από τη μια βάζουν το μπαούλο και τη βαλίτσα και από την άλλη το πάπλωμα με τα μαξιλάρια και τις κουβέρτες. Καβαλαρία πάνω στο σαμάρι βάζουν ένα αγοράκι. Μόλις φτάσουν στο σπίτι της νύφης εκείνη δένει ένα μαντήλι (μπαξίσι) στο λαιμό του μουλαριού. Έπειτα με τη μουσική γυρίζουν όλο το χωριό και χτυπάνε μια μια τις πόρτες (κάλεσμα για το γάμο). Ενώ οι καλεσμένοι ετοιμάζονται με τα δώρα τα λεγόμενα «προκάλια» για να πάνε στο γάμο. Τα δώρα τα προηγούμενα χρόνια ήταν κρασί, λάδι, κολίτσια, πλεκτά,  γλυκά κ.ά. Έτσι χαρακτηριστικό είναι ότι κάποτε σ’ ένα γάμο στο χωριό μας πήγανε δώρο μια αρμαθιά αυγουστάπιδα.
Στη συνέχεια το απόγευμα ανάλογα με την εποχή που γίνεται ο γάμος τα όργανα πηγαίνουν στο σπίτι του γαμπρού. Εκεί είναι μαζεμένοι πέρα από τους στενούς συγγενείς και τον κουμπάρο όλοι οι ανύπαντροι νέοι του χωριού. Εν τω μεταξύ από το απόγευμα η νύφη έχει στείλει στο σπίτι του γαμπρού το μαστραπά με το νερό, το σαπούνι, την κολόνια, τα ξυριστικά, την πετσέτα για το ξύρισμα καθώς και το μαντίλι με το «μπαξίσι» για τον κουρέα.
Όταν φθάσουν λοιπόν στο σπίτι της νύφης και την περιμένουν εκείνη επίτηδες καθυστερεί να βγει και της λένε το παρακάτω τραγούδι: Νύφη μου με το νάζι σου και το θεό θυμώνεις.
Βέβαια, όλα αυτά τα έθιμα έχουν σαν σκοπό την προστασία των μελλονύμφων από τις δαιμονικές και μαγικές δυνάμεις ενώ, παράλληλα επιδιώκεται να ευτυχήσουν, να τεκνοποιήσουν
και να καλογεράσουν με τη βοήθεια της θείας πρόνοιας.
Επόμενο και τελευταίο στάδιο αποτελεί η στέψη. Σύμφωνα με το τυπικό της εκκλησίας η στέψη γίνεται με θρησκευτική ευλάβεια σ’ ένα χαρούμενο περιβάλλον γονιών, συγγενών, γνωστών και φίλων που συμμετέχουν στη μεγάλη χαρά. Μόλις τελειώσει το μυστήριο και ευχηθούν στους νεόνυμφους, νεαροί μαζεμένοι σηκώνουν τον κουμπάρο ψηλά και δεν τον κατεβάζουν αν δεν τάξει κάτι (τραπέζι, κέρασμα κ.ά.).
Μετά το τέλος του μυστηρίου επιστρέφουν όλοι και μαζεύονται στο καφενείο όπου αρχίζει το μεγάλο γλέντι μέχρι πρωίας. Βέβαια, κι εδώ εξακολουθούν να ισχύουν διάφορα έθιμα. Μοιράζουν το κρασί από αυτό που ήπιαν οι νιόπαντροι σ’ όλους τους νέους και τις νέες του χωριού που παρευρίσκονται καθώς και τις κουλούρες που τις κόβουν πάνω στο κεφάλι των νεόνυμφων για να πάρουν και οι άλλοι το γούρι. Η νύφη μετά το γάμο κάνει οχτώ μέρες να βγει από το σπίτι. Το ξύρισμα η ετοιμασία και το ντύσιμο του γαμπρού γίνονται με τη συνοδεία μουσικής και τραγουδιών. Πριν ακόμα ο γαμπρός φορέσει τα γαμπριάτικα του (επίσημη φορεσιά) ο πατέρας του τον ζώνει τρεις φορές γύρω από τη μέση με ένα κόκκινο μαντήλι (ζώσιμο). Στη συνέχεια ο γαμπρός φιλάει το χέρι των γονιών του και κατόπιν ενώ πατάει πάνω σε ένα μεταλλικό δίσκο «σνι» όπως λέγεται, βοηθιέται από τρεις νέους άγαμους, αλλά να έχουν ζώντας γονείς (μητέρα και πατέρα), για να ντυθεί. Ακόμα τον σηκώνουν πάνω στο «σνι» και καθώς τον τραγουδούν τον ραίνουν με κουφέτα και ρύζι.

Συνηθισμένα τραγούδια που λένε είναι:
Γαμπρός μας είναι άξιος
καράβια ν’ αρματώσει
και τα καραβοσάνιδα
να τα μαλαματώσει.

Σήκω γαμπρέ και φίλησε
της μάνας σου το χέρι
γιατί θα πας στην εκκλησιά
να κάνεις άλλο ταίρι.

Παράλληλα γίνεται και ο στολισμός της νύφης με τους συγγενείς της και όλα τα λεύτερα  κορίτσια. Όπως και στον γαμπρό έτσι και ο πατέρας της νύφης την ζώνει με κόκκινο  μαντήλι γύρω από τη μέση τρεις φορές. Τραγούδια που λέγονται κι εδώ είναι:
Σήκω νύφη μου κι άλλαξε
και βάλε τα χρυσά σου
κι ήρθαν και σε γυρεύουνε
να πας στην εκκλησιά σου.

Νύφη σαν πας στην εκκλησιά
μην τυχ’ και πάρεις βόλτα
γιατί πολλοί θα σκοτωθούν
στης εκκλησιάς την πόρτα.

Έπειτα ο γαμπρός με τους συγγενείς του, ο κουμπάρος και οι καλεσμένοι  με την μουσική ξεκινούν για το σπίτι της νύφης.
Την επόμενη Κυριακή ο γαμπρός, η νύφη, ο κουμπάρος και οι στενοί συγγενείς πηγαίνουν στην εκκλησία. Μετά την απόλυση μαζεύονται στο σπίτι των νεόνυμφων όπου κατά παράδοση πίνουν το πατροπαράδοτο τσάι.

Για την ολοκλήρωση αυτής της εργασίας καθοριστική ήταν η συμβολή των σημειώσεων του καθηγητή μου στην Παιδαγωγική Ακαδημία Μυτιλήνης, Παπάζογλου Ιγνάτιου.

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Κάθε Πάσχα το Μεγάλο Σάββατο στο χωριό και σε κεντρικό σημείο κοντά στην εκκλησία
καίγονται τα ξύλα που έχουν συγκεντρωθεί (πεύκα, καστανιές κ.ά.) σαν μια κίνηση
καψίματος των Εβραίων που σταύρωσαν το Χριστό.